4. 4. 2016.

Dositejevim stazama...


Prve subote u aprilu, planinarsko-smučarsko društvo "Dr Laza Marković" iz Iriga organizuje tradicionalnu planinarsku akciju "Dositejevim stazama" po južnim padinama Fruške gore, u čast jednog od najvećih srpskih prosvetitelja koji je jedno vreme proveo kao monah u fruškogorskom manastiru Novo Hopovo.

Na ovaj način Irižani se odužuju ovoj izuzetnoj ličnosti, koja je svojim višedecenijskim radom na modernizaciji srpske misli za sva vremena zadužila ne samo ovaj deo Srema već ceo srpski narod.


Dositej je rođen kao Dimitrije Obradović u banatskom mestu Čakovo nadomak Temišvara, u današnjoj Rumuniji a tadašnjoj Habzburškoj monarhiji, 1739. ili 1742. godine.

Kao dečak ostaje bez roditelja, nakon čega ga stric šalje u Temišvar na izučavanje jorgandžijskog zanata, odakle mladi Dimitrije beži i 1757. godine za četiri dana stiže pešice do manastira Novo Hopovo udaljenog stotinak kilometara. Ovde prima monaški postrig, dobija ime Dositej i posvećuje se izučavanju knjiga iz bogate manastirske biblioteke.

Međutim, Dositej brzo shvata da mu znanje stečeno u Hopovu nije dovoljno, pa već 1760. godine napušta manastir i vođen svojom krilaticom "knjige, braćo moja, knjige, a ne zvona i praporce" upućuje se na prvo od mnogo putovanja u kojima će u potrazi za znanjem obići veliki deo Evrope, uključujući Austriju, Nemačku, Rusiju, Francusku, Englesku, Italiju, Albaniju, Grčku, Tursku, kao i današnju Hrvatsku, Crnu Goru, Moldaviju, Ukrajinu i Belorusiju...



Tokom svojih putovanja izučavao je filozofiju, teologiju, logiku, klasičnu književnost, retoriku, fiziku i muziku, a pored "narodnog" srpskog jezika koji je u svojim pisanim delima uveo u književnost više od tri decenije pre Vuka Karadžića govorio je i crkvenoslovenski, starogrčki, latinski, albanski, italijanski, francuski i nemački.

Zanimljiva crtica iz Dositejeve biografije kaže da je doneo i prvi krompir u Srbiju, početkom XIX veka. 

Aktivno je pomagao Prvi srpski ustanak kao diplomata, a nakon ustanka dolazi u Srbiju gde radi kao lični savetnik Karađorđa, a 1808. godine osniva i Veliku školu, koja će kasnije prerasti u Beogradski univerzitet.

Umro je 1811. godine u Beogradu, a uprkos izričitoj želji da bude sahranjen u Košutnjaku, grob mu je smešten u portu beogradske Saborne crkve.

Novo Hopovo

Planinarska akcija "Dositejeve staze" mogla bi se svrstati u lakše, ali nedostatak izazova nadoknađuje mnoštvom znamenitosti na relativno kratkim distancama. 

Mala staza se spušta sa Iriškog venca do Novog i Starog Hopova i vraća na početnu tačku krugom dužine desetak kilometara, dok dvostruko duža velika staza obilazi i manastir Grgeteg i TV toranj na vrhu koji sa skromnih 516 metara nadmorske visine svejedno važi za jedan od najviših na Fruškoj gori. 

Na dvanaestom izdanju akcije koje je održano u aprilu 2016. godine učestvovalo je oko dvesta planinara, uglavnom iz Vojvodine.

Planinarski dom "Vojvodina"



Sa Iriškog venca do Novog Hopova vodi nizbrdo šumska staza uz Lipov potok, dužine oko tri kilometra, koju koriste Fruškogorska transverzala, Bukovački maraton i (u kontra smeru) Fruškogorski maraton.

Iako na "Dositejevim stazama" nema kontrolnih tačaka kao na drugim fruškogorskim planinarskim manifestacijama, kod manastira je stacionirana dežurna ekipa Crvenog krsta, zlu ne trebalo. 

Manastirsku crkvu izgrađenu 1576. godine u moravskom stilu i nešto novije barokne konake sa visokim zvonikom, završene 1641. godine, svakako vredi detaljnije pogledati i bez povezivanja sa Dositejem.







Nešto više od dva kilometra prema istoku staza vodi do manastira Staro Hopovo, sa ljupkom crkvom u raškom stilu, koja važi za jednu od najmanjih, ali i najlepših na Fruškoj gori.

Nedaleko od manastira nalazi se izvorska kapela gde se može natočiti voda, a tu je i navodno lekoviti sumporni izvor koji većina ljudi preferira u odnosu na izvor u kapeli a lično bih tu vodu pio samo u slučaju krajnje nužde. Ipak, ukoliko volite miris i ukus pokvarenih jaja, ovo je prava stvar za vas!

Staro Hopovo

Izvorska kapela

Nedaleko od ova dva izvora "Dositejeve staze" se razdvajaju, tako da se mala vraća na sever ka grebenu Fruške gore, dok velika nastavlja ka istoku, ređe obilaženim puteljcima ka manastiru Grgeteg.

Jedna kraća deonica od svega stotinak metara vrlo je specifična po tome što se ovde može videti čak pet različitih markacija.

Pored pomenute Fruškogorske transverzale, Fruškogorskog i Bukovačkog maratona, ovuda prolazi još i Evropski pešački put E-7 koji bi trebalo da spaja Atlantski okean sa Crnim morem, ali za sada se završava u Srbiji, jer nadalje još uvek nije trasirana...

Staza od Starog Hopova do Grgetega ima i sopstvenu markaciju u vidu bele tačke sa krstićem iznad, pa uz pokoje drvo obeleženo privremenom markacijom crveno-belom trakom treba biti poseban talenat pa se ovde izgubiti...

Fruškogorska transverzala
Fruškogorski maraton
Bukovački maraton
Evropski pešački put
Staro Hopovo - Grgeteg


Put do Grgetega dug je čitavih osam kilometara, a skoro sve vreme pogled puca ka jugu, prema Irigu, Rumi i donjem Sremu, preko voćnjaka, vinograda i oranica.

Po uključenju u asfaltni put na oko kilometar od manastira, prestaje i markacija sa krstićem, ali dalje je nemoguće zalutati...

Od manastirske porte nazad do Iriškog venca koriste se uglavnom oznake Fruškogorskog maratona, transverzale ili plavo-bela markacija koja vodi od Stražilova preko Velike Remete i Grgetega do TV tornja...








Manastir Grgeteg važi za jedan od turistički atraktivnijih na Fruškoj gori, najpre zbog dobre pristupačnosti, ali i visokih kulturno-istorijskih i arhitektonskih vrednosti celog kompleksa.

Današnja crkva izgrađena je oko 1770. godine sa izuzetnim odlikama baroknog klasicizma, ali je nažalost toliko tesno "upakovana" između konaka da je praktično nesaglediva sa spoljne strane. Visoki zvonik srušen tokom II svetskog rata obnovljen je 2000. godine u autentičnom izgledu.








Uspon od Grgetega ka TV tornju važi za jedan od kondiciono najzahtevnijih na Fruškoj gori, jer se na samo dva i po kilometra staze savladava preko dvesta metara nadmorske visine, gotovo konstantnim usponom. Idealno parče staze za proveravanje planinarske kondicije.

Iriški TV toranj, kao jedna od najprepoznatljivijih građevina Fruške gore i Vojvodine uopšte, stameno stoji na sredini širokog (bezimenog) vrha, uprkos ožiljcima od NATO projektila, i uprkos tome što ga mnogi poistovećuju sa Crvenim čotom...





Od TV tornja nazad do Iriškog venca stiže se brzo, stazom tik uz asfaltni grebenski put, preko spomenika "Sloboda", o čijoj devastaciji sam pisao prošle godine, od kada se uprkos najavama o skorom početku obnove ništa nije promenilo.

Na sreću po "Slobodu", očigledno i lopovi poslednjih meseci sede skrštenih ruku...





Iako se "Dositejeve staze" u planinarsko-pešačkom smislu ne predstavljaju veliko dostignuće, ipak je svesno pratiti puteve kojima je i sam veliki prosvetitelj pre dva i po veka prolazio vrlo neobičan, gotovo svečan osećaj.

Nažalost, više od dvesta godina posle Dositeja u manastirima u kojima je boravio i izučavao knjige još uvek se glasnije čuju zvona i praporci, a mladi gladni znanja i ostvarenja koje ovde ne mogu da postignu odlaze nekim drugim Dositejevim stazama, daleko odavde...

Ostaje samo nada da će se jednog dana i vratiti, poput čoveka čija su vizija i ideali i dan danas možda isuviše progresivni za zemlju seljaka na brdovitom Balkanu.

A do tada će više ljudi pratiti Dositejeve stope fruškogorskim stazama nego figurativno hodati njegovim koracima...



Za one koji žele i sami da prate Dositejeve staze, GPS trek velike staze može se preuzeti odavde:



Нема коментара:

Постави коментар