Bačka tvrđava

Tvrđava u Baču važi za jedan od najvrednijih spomenika srednjovekovne arhitekture u Vojvodini. Visoka kula i ostaci zidina prepoznatljivi su simboli ovog gradića u zapadnoj Bačkoj i svedočanstva ogromnog strateškog značaja ovih krajeva od najstarijih vremena, a poslednjih godina na kompleksu su izvršeni razni konzervatorski i restauratorski radovi, čime se spomenik polako dovodi u reprezentativno stanje i postaje potencijalno vrlo zanimljiva turistička destinacija.

Grad Bač prvi put se pominje još davne 535. godine u jednom pismu cara Justinijana, a 873. godine na ovom mestu se nalazilo avarsko utvrđenje. Prešavši u ruke Ugara, grad se brzo razvija i za vreme vladavine dinastije Arpadovića (kraj IX - početak XIV veka) dobija status kraljevskog grada i postaje sedište biskupije.

O značaju grada dovoljno svedoči i podatak da je cela današnja Bačka po njemu dobila ime, međutim ta slava Bača, iako izuzetna, nije trajala dugo jer ga već 1241. godine potpuno razaraju Mongoli. Današnju tvrđavu podigao je između 1338. i 1342. godine ugarski kralj Karlo Robert Anžujski, tada najsavremenijom tehnikom gradnje, u gotskom stilu koji je u tom periodu preovladavao u zapadnoj Evropi.

Utvrđenje nepravilnog petougaonog oblika podignuto je na ostrvu u meandru reke Mostonge i bilo je sa svih strana okruženo vodenim kanalima preko kojih se prelazilo pokretnim mostovima. Izgradnjom kanala Dunav-Tisa-Dunav tok Mostonge skraćen je za nekih dvadesetak kilometara, tako da se reka danas završava kod Sombora, a njenim starim koritom kod Bača teče jedan ogranak kanala, dok je meandar oko tvrđave isušen. Međutim, u to vreme Bačka tvrđava uveliko više nije bila u funkciji jer je početkom XVIII veka u Rakocijevoj buni spaljena i razrušena...

Zidine su prvobitno imale pet kula i jedan izdvojeni bastion, od čega je danas potpuno izgubljena samo južna kula u kojoj se nalazila glavna ulazna kapija. Ruševine ostalih kula su u različitom stanju, uglavnom ne baš sjajnom, ali se iz njih može zaključiti dosta o nekadašnjem izgledu tvrđave.

Na pojedinim mestima vidljivi su prozori različitog oblikovanja, nosači balkona i slični arhitektonski elementi po kojima se može zaključiti da je utvrđenje građeno po najvišim standardima svog vremena. Najzanimljivija je takozvana "kula sa kapelom", na čijem spratu se nalazila gotska kapelica čiji ostaci su i danas vidljivi.

Celim kompleksom dominira petospratna odbrambena kula visoka 18 metara, koja nakon rekonstrukcije čini ubedljivo najreprezentativniju građevinu ovog tipa kod nas. Kula je građena u klasičnom maniru zapadnoevropske gotike, i predstavlja takozvani francuski tip donžona, sa organizacijom po principu jedna etaža - jedna prostorija, sa bunarom i skladištem za hranu u prizemlju, stambenim i radnim prostorijama vladara i isturenim spratom za poslednju liniju odbrane u slučaju opsade.

Kula je bila značajno oštećena, ali joj je rekonstrukcijom započetom 1960. godine vraćen stari izgled, onoliko koliko je to bilo moguće spram raspoloživih istorijskih podataka. Tamo gde to nije bilo moguće pravljene su analogije sa sličnim objektima tog vremena, a kao važan izvor informacija uzet je i opis tvrđave koji je u XVII veku načinio čuveni turski putopisac Evlija Čelebija. Nažalost, tokom ove obnove izgubljeni su gotski elementi konstrukcije prozora, i danas delimično vidljivi na fasadama, ko zna u šta da gleda...

Nizom rekonstrukcija i konzervacija poslednjih godina tvrđava je od zapuštene ruine dovedena u stanje na kom bi joj mogla pozavideti većina očuvanih utvrđenja u Srbiji. Zidine su doduše još uvek prilično ruševne, ali se i iz toga može steći utisak o nekadašnjoj veličini, a pokošena trava, korpe za otpatke, nove drvene klupe i informativne table daju do znanja da tvrđavom gazduje neko kome je zaista stalo da ambijent učini prijatnim svakome ko poseti ovaj spomenik, a po svoj prilici to mu i uspeva. Međutim, da Bačka tvrđava postane vrhunska turistička atrakcija nedostaje vrlo malo, ali često baš to malo ume da prevagne u odluci da li ćemo neku destinaciju rado posećivati ili ne...

Iako je u rekonstruisanoj kuli od pre nekoliko godina smeštena istorijska i arheološka postavka, kula po svoj prilici vikendom stoji zatvorena, što je neshvatljivo budući da se upravo tada očekuje najveća turistička poseta... ili možda ne?

Kako god bilo, radno vreme kule praktično je nemoguće saznati, ne samo sa lokaliteta, već ni sa jedne od nekoliko internet prezentacija turističke organizacije opštine Bač. Drveni kiosk sa suvenirima u sklopu tvrđave takođe ne radi vikendom, iako se po pogledu u unutrašnjost jasno vidi da je u funkciji, i da se ovde mogu kupiti raznorazne simpatične uspomene, od neizbežnih magnetića za frižider, šolja i ćasa do majica sa motivima Bača i knjiga o kulturnom nasleđu južne Bačke.

Veliki prostor unutar zidina prosto je savršen za koncerte i festivale (što se sporadično i organizuje), ali fali tu jedan dobar parking (makar da se ne gazi po blatu), a dobro bi došla i kafanica sa toplim čajem i kafom i/ili hladnim pivom i sokovima (u zavisnosti od godišnjeg doba), ne samo u blizini tvrđave već bilo gde u Baču, koji je sudeći po viđenom nedeljom popodne potpuno mrtav grad, uprkos tome što ima šta da ponudi namernicima

Osim tvrđave, u samom Baču mogu se videti još i Franjevački samostan iz XII veka, obnovljen u XVIII veku (trenutno u fazi rekonstrukcije), rimokatolička crkva Svetog apostola Pavla s kraja XVIII veka sa monumentalnim župnim dvorcem (nedeljom bez znaka života), kao i tursko kupatilo - hamam iz XVI veka, jedina građevina islamske kulture ovog tipa u Vojvodini, koje se može slobodno razgledati ali je utisak koji ostavlja više nego žalostan...

Gradska kapija "Šiljak"

Kanal Dunav-Tisa-Dunav u nekadašnjem koritu Mostonge

Ostaci turskog kupatila

Ali i pored svega, Bač itekako vredi posetiti i razgledati, mada je za to bolje birati toplije vreme, kad se može duže ostajati napolju u slučaju da vrata zanimljivih mesta i tada budu zaključana... Biće valjda prilike da pokušamo još jednom.

DOPADA VAM SE OVAJ TEKST? PRATITE BLOG perpetuuM Mobile I PREKO FACEBOOKA: